Μπλουζ με σφιγμένα δόντια

Βρισκόμαστε στα 1972 και ο Ροβήρος Μανθούλης κυκλοφορεί στον κόσμο με όπλο του την κάμερα. Μια στάση στο Χάρλεμ της Νέας Υόρκης προσφέρει έναν καρπό που, 36 χρόνια αργότερα, διατηρεί τη φρεσκάδα και τη γεύση του. Ακολουθώντας τους τρόπους του λεγόμενου cinema verite, ο Μανθούλης αφηγείται την ιστορία ενός νεαρού μαύρου ζευγαριού και του περιβάλλοντός τους. Εμβόλιμα, άλλοι χαρακτήρες, αφηγούνται περιστατικά από τη ζωή τους καθήμενοι απέναντι στον φακό. Πανταχού παρούσα η μουσική, τα μπλουζ που εκφράζουν όλα τα συναισθήματα των ηρώων, ερμηνευόμενα ζωντανά εμπρός στην αλάνθαστη κάμερα από θρυλικούς μπλούζμεν.

Το «Μπλουζ με σφιγμένα δόντια» είναι μια ταινία μαύρη: ποτισμένη από τον ιδρώτα των σκλάβων όπως τα χωράφια του αμερικανικού νότου, περήφανη για την ταυτότητα της φυλής της, μα και εγκλωβισμένη στον «αγγελικά πλασμένο» κόσμο που της έλαχε να ζει.

Το να μιλήσει κανείς για τον ρατσισμό με ηθικούς όρους, δεν είναι αρκετό. Το ζήτημα δεν είναι αν είναι καλός ή κακός. Το ζήτημα είναι ότι για αιώνες οι λευκοί αμερικανοί εκμεταλλεύτηκαν το προϊόν της εργασίας των εκατομμυρίων σκλάβων που, άθελά τους, βρέθηκαν στις ΗΠΑ ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο. Όταν πια έληξε η ξεδιάντροπη εκμετάλλευση των σκλάβων, η κυρίαρχη τάξη δεν άλλαξε κατ’ ουσίαν ούτε τις αντιλήψεις ούτε τις πρακτικές της έναντι των απελεύθερων.

Βλέποντας αυτό το φιλμ, που γυρίστηκε χωρίς ιδιαίτερα τεχνικά μέσα, βλέπουμε τη γνήσια εικόνα του μαύρου πολίτη των ΗΠΑ κι όχι αυτή που προσπαθεί να δείξει η συντηρητική ή προοδευτική κινηματογραφική παραγωγή την ίδια εποχή, λίγο αργότερα και μέχρι σήμερα (π.χ. In the heat of the night, Guess who’s coming for dinner, ό,τι αφορά το blaxploitation και άλλα πολλά). Εδώ βλέπουμε την κουλτούρα της ηττημένης τάξης στο παιχνίδι του καπιταλισμού, εκείνων που αποκλείστηκαν από την πρωταρχική συσσώρευση κεφαλαίου και αντιμετώπισαν την κατ’ εξακολούθηση ληστεία του προϊόντος της εργασίας τους.

Οι εναλλακτικές λύσεις που αναπτύσσουν, μοιάζουν μ’ εκείνες που επιλέγουν πάντοτε οι καταπιεσμένοι: Κίνηση στα όρια ή εκτός της «νομιμότητας» που επιβάλλουν οι κυρίαρχες τάξεις, επιβίωση με τα ελάχιστα μέσα κι ευρηματικότητα ως προς τη χρήση των πόρων, αποχή από το παιχνίδι της «ορθολογικότητας».

Ο Ροβήρος Μανθούλης βουτά στις λάσπες του Δέλτα του Μισσισσιπή και βγαίνει στον ποταμό Χάτσον μ’ ένα διαμάντι στα χέρια. Μια ταινία από την εποχή που το σινεμά ήταν πολιτικό ό,τι κι αν έκανε. Την προτείνω ανεπιφύλακτα σε όλους.

Γ1. Επειδή οι προβολές στο Φιλίπ έχουν ήδη τελειώσει, αναζητήστε το dvd – αυτή η ταινία αξίζει πραγματικά τη θέση της στην ταινιοθήκη, αντίθετα με τον συρφετό των ταινιών που καταλήγουν στα χέρια μας από την ανεξέλεγκτη διακίνησή τους μέσω των εφημερίδων, μια πρακτική που οδηγεί στην απαξίωση του σινεμά γενικά.

ΥΓ2. Και αφού δείτε την ταινία, γρήγορα στο www.archive.org για μια στενότερη απ’ ευθείας επαφή με τον κόσμο του μπλουζ όπως πρωτοηχογραφήθηκε.