Η οργή του Παζολίνι

Αυτές τις ημέρες εξελίσσεται στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος ένα αναδρομικό αφιέρωμα στον Πιερ Πάολο Παζολίνι, με κόπιες σε φιλμ 35mm. Το προτείνω ανεπιφύλακτα για διάφορους λόγους. Τη Δευτέρα προβάλλεται μια (δυνάμει) αποκατεστημένη κόπια του ντοκιμαντέρ «Η οργή του Παζολίνι». Στην παρακάτω οξυδερκή παρατήρηση του Παζολίνι για την Ιταλία απ’ το μακρινό 1963, ίσως αναγνωρίσουμε και οικεία κακά:

«Στην Ιταλία, αντίθετα με τις μεγάλες ευρωπαϊκές μεσαίες τάξεις δεν υπάρχουν οργισμένοι, δεν υπάρχει οργή. […] Στην Ιταλία υπήρξε η Αντίσταση που ήταν μοναδική σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η ιταλική Αντίσταση ήταν πολύ διαφορετική απ’ τη γαλλική, τη γιουγκοσλαβική και άλλες. Η ιταλική Αντίσταση σήμαινε να μάχεσαι όχι μόνο ενάντια στους ξένους ή τους φασίστες αλλά σήμαινε μεταρρύθμιση και κατά μια έννοια επανάσταση. Αυτή η επανάσταση αφορούσε τις αντιλήψεις των Ιταλών για τον εαυτό τους και την ιστορία τους, ή έστω τη σύγχρονη ιστορία τους. Οπότε η Αντίσταση υπήρξε μια ευρεία οργανωμένη οργή βασισμένη πάνω στη μαρξιστική ιδεολογία. Όταν ένας νεαρός Ιταλός έχει κάτι να πει για τη μεσαία τάξη ακόμη κι αν ανήκει σ’ αυτή κι εξεγείρεται εναντίον της βρίσκει έναν ανοιχτό δρόμο που χάραξε η Αντίσταση. Δεν επανεφεύρει την οργή του αλλά βρίσκει μια βάση για να κάνει κριτική στην κοινωνία που προετοίμασε η Αντίσταση και η ιταλική μαρξιστική κουλτούρα. Ωστόσο αυτός ο τρόπος σκέψης έχει γεράσει όπως όλες οι ιδεολογίες. Κατά κάποιο τρόπο, έγινε επίσημος. Οπότε μόλις κάποιος οργιστεί στην Ιταλία νιώθει άμεσα το καθήκον να μην είναι οργισμένος, αλλά επαναστάτης. Και για να είναι σήμερα επαναστάτης στην Ιταλία πρέπει να υιοθετήσει μια άλλη μορφή ηθικισμού. Μόνο που οι σημερινοί ιταλοί κομμουνιστές, οι επαναστάτες είναι ακόμη μεσοαστοί ή κοιλαράδες της μικροαστικής τάξης που αντί να βασίζουν τις πεποιθήσεις τους στον Καθολικισμό ή τον μεσοαστικό κομφορμισμό, τις βασίζουν στη μαρξιστική ιδεολογία. Αυτό γενικά. Φυσικά υπάρχουν εξαιρέσεις. Γι’ αυτό και η δική μου οργή, που δεν μπορεί να κατηγοριοποιηθεί είναι μια από τις λίγες περιπτώσεις οργής στην Ιταλία. Θα ήθελα να προσθέσω ότι θεωρώ πως ο ιδανικός οργισμένος, ο υπέροχος οργισμένος της ιστορικής παράδοσης είναι ο Σωκράτης. Και δεν υπάρχει παράδειγμα οργής πιο μεγαλειώδες απ’ αυτό. Ωστόσο η αθηναϊκή κοινωνία ήταν μεγαλειώδης με τον τρόπο της. Υπήρχαν κοινωνίες που άδικα κατηγόρησαν τον Σωκράτη στο όνομα του κομφορμισμού της εποχής. Ο Σωκράτης απάντησε σ’ αυτό με τον τρόπο που γνωρίζουμε, χωρίς να γίνει επαναστάτης αλλά μόνο όντας αυτό που σήμερα ονομάζουμε οργισμένος. Ένας ζητιάνος που πήγαινε από το ένα στο άλλο γυμναστήριο, στα προάστια της Αθήνας».